Dlaczego branża FMCG potrzebuje transformacji energetycznej?

Branża FMCG (produktów szybkozbywalnych, w tym głównie przemysł spożywczy) jest jedną z najbardziej energochłonnych gałęzi gospodarki. Produkcja żywności i dóbr konsumpcyjnych wymaga ogromnych ilości energii elektrycznej, ciepła oraz chłodu – szacuje się, że koszty energii mogą stanowić nawet 30% wydatków operacyjnych przedsiębiorstw spożywczych. W efekcie rosnące ceny prądu czy paliw bezpośrednio przekładają się na rentowność firm i ceny produktów dla konsumentów. Przykładowo w Niemczech wysokie koszty energii elektrycznej i gazu już zagrażają konkurencyjności rodzimego przemysłu spożywczego, wywołując dyskusje o potrzebie ulg i reform, by zapobiec przenoszeniu produkcji za granicę.

Jednocześnie sektor FMCG jest pod lupą ze względów środowiskowych. Według analiz produkcja żywności i dóbr konsumpcyjnych odpowiada za ponad jedną trzecią globalnych emisji gazów cieplarnianych. Globalne łańcuchy dostaw FMCG generują również niemal 40% światowych odpadów plastikowych – opakowania po żywności, napojach i kosmetykach stanowią ogromne obciążenie dla środowiska. Taki ślad węglowy i materiałowy nie jest już akceptowalny społecznie ani biznesowo. Zarówno regulatorzy, jak i klienci wywierają presję na firmy, by ograniczały swój negatywny wpływ na klimat i ekosystemy.
Konsumenci stają się coraz bardziej świadomi i wymagający – globalne badania pokazują, że ponad 80% klientów jest skłonnych zapłacić więcej za produkty wytwarzane w sposób zrównoważony. W praktyce przekłada się to na preferowanie marek o “zielonym” wizerunku oraz bojkot tych postrzeganych jako nieodpowiedzialne ekologicznie. Z kolei inwestorzy i instytucje finansowe coraz częściej uzależniają dostęp do kapitału od wyników ESG firm. Ponad 80% światowego PKB pochodzi z krajów, które zadeklarowały cel neutralności klimatycznej (net-zero), a firmy generujące 65% przychodów spośród największych 2000 przedsiębiorstw świata ogłosiły własne cele zeroemisyjne. Wszystko to sprawia, że transformacja energetyczna – rozumiana jako przejście na czystą zieloną energię oraz poprawę efektywności energetycznej – stała się nie opcją, lecz koniecznością dla sektora FMCG, jeśli chce on utrzymać swoją pozycję rynkową i spełnić wymogi regulacyjne.

Zielona transformacja i ESG w sektorze FMCG

Zielona transformacja w branży FMCG oznacza gruntowne zmiany w sposobie pozyskiwania i zużycia energii, tak aby działalność przedsiębiorstw stała się zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju i wymogami ESG. W ostatnich latach firmy FMCG masowo ogłaszają ambitne strategie środowiskowe, zobowiązując się do redukcji emisji i inwestycji w OZE (odnawialne źródła energii). Działania te wynikają zarówno z autentycznej chęci odpowiedzialności, jak i z presji biznesowej – ślad węglowy stał się nową walutą w biznesie. W praktyce oznacza to, że redukcja emisji CO₂ i zużycia energii jest dziś równie ważna jak wskaźniki finansowe, gdyż wpływa na ocenę firmy przez inwestorów, banki czy kontrahentów.
Wiele wiodących koncernów FMCG ogłosiło cele neutralności klimatycznej. Na przykład globalny gigant branży spożywczej Unilever zakłada całkowite wyeliminowanie emisji z własnych operacji do 2030 roku, przy czym już w 2023 osiągnął redukcję o 70% względem poziomu z 2015. Podobnie Nestlé – największa firma spożywcza świata – już w 2022 roku korzystała w 66% z energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych, dążąc do 100% zielonej energii jeszcze w 2025 roku. Z kolei PepsiCo – lider sektora napojów i przekąsek – podało, że około 80% energii elektrycznej w jej zakładach na całym świecie pochodziło w 2023 r. ze źródeł odnawialnych, a celem jest 100% własnych operacji na zielonej energii do 2030. Te przykłady pokazują, że nawet największe korporacje traktują transformację energetyczną priorytetowo, integrując ją ze swoją strategią biznesową.

Co istotne, raporty i analizy rynkowe potwierdzają, że działania proklimatyczne się opłacają. Według badań Boston Consulting Group firmy aktywnie redukujące emisje uzyskują wymierne korzyści finansowe sięgające równowartości 7% ich rocznych przychodów – wynikających z oszczędności energii, usprawnień procesów i innowacji. Ponad połowa ankietowanych przedsiębiorstw deklaruje, że jest w stanie zmniejszyć emisje o 10–40% przy jednoczesnych oszczędnościach kosztowych, m.in. dzięki poprawie efektywności energetycznej i optymalizacji procesów. Krótko mówiąc, ESG stało się synonimem solidnej strategii biznesowej – transformacja energetyczna nie tylko redukuje ślad węglowy, ale też zwiększa odporność firmy na wahania cen energii, ułatwia spełnienie nadchodzących regulacji klimatycznych i wzmacnia markę w oczach klientów oraz partnerów.

Nowe technologie i strategie energetyczne w branży FMCG

Efektywna transformacja energetyczna w branży FMCG wymaga zastosowania wielu komplementarnych strategii i technologii. Firmy, które chcą przejść na bardziej zrównoważony model działania, inwestują zarówno w modernizację dotychczasowej infrastruktury, jak i we wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Poniżej przedstawiamy kluczowe filary zielonej transformacji energetycznej w sektorze FMCG:
• Poprawa efektywności energetycznej i zielone technologie produkcji: Pierwszym krokiem jest redukcja marnotrawstwa energii w obecnych procesach. Osiąga się to poprzez modernizację linii produkcyjnych i zaplecza technicznego – wymianę starych, energochłonnych urządzeń na nowoczesne oraz automatyzację i digitalizację monitoringu zużycia mediów. Przykładem może być modernizacja oświetlenia przemysłowego na LED, co pozwala ograniczyć zużycie prądu na oświetlenie nawet o 60–70% rocznie. Wymiana tradycyjnych lamp na inteligentne systemy LED to pierwszy krok transformacji energetycznej, który nie tylko przynosi oszczędności finansowe, ale też obniża emisje CO₂ (Scope 1) i poprawia wynik raportowania ESG. Podobnie optymalizacja systemów ogrzewania, chłodzenia i wentylacji (HVAC) czy odzysk ciepła odpadowego mogą znacząco zmniejszyć zapotrzebowanie energetyczne zakładu. Firmy inwestują też w technologie IoT i AI do zarządzania energią – np. czujniki i algorytmy sterujące urządzeniami w zależności od bieżącego zapotrzebowania, co zapobiega stratnemu poborowi mocy. Według analiz zastosowanie sztucznej inteligencji potrafi zmniejszyć marnowanie energii w fabrykach nawet o 15% przy niezmienionej wydajności. Każda taka innowacja przekłada się na mniejszy ślad węglowy i niższe koszty operacyjne.
• Odnawialne źródła energii na terenie zakładu (on-site OZE): Coraz więcej przedsiębiorstw z branży FMCG decyduje się inwestować we własne źródła zielonej energii. Najpopularniejsza jest instalacja paneli fotowoltaicznych na dachach fabryk, magazynów czy na dostępnych gruntach przyzakładowych. Fotowoltaika doskonale sprawdza się w przemyśle spożywczym – np. w zakładach chłodniczych, gdzie zapotrzebowanie na prąd jest szczególnie wysokie latem, energia słoneczna produkowana w słoneczne dni pokrywa bieżący popyt na moc chłodniczą. Własna elektrownia PV może obniżyć rachunki za prąd o 20–30%, a niektóre firmy odnotowują nawet 80% spadku kosztów zakupu energii z sieci po uruchomieniu dużej instalacji fotowoltaicznej. Dodatkowo inwestycja w zieloną energię zwiększa niezależność energetyczną przedsiębiorstwa – uniezależnia od podwyżek cen prądu i chroni przed przerwami w dostawach. Poza fotowoltaiką, część zakładów FMCG wykorzystuje też inne OZE: turbiny wiatrowe (jeśli pozwalają na to warunki lokalizacyjne), biogazownie przetwarzające odpady organiczne z produkcji (np. resztki surowców spożywczych) czy pompy ciepła do zasilania procesów grzewczych. Dywersyfikacja źródeł energii w kierunku odnawialnych technologii to jeden z celów strategii dekarbonizacji rekomendowanych dla firm.
• Zakup zielonej energii z zewnątrz (off-site OZE i umowy PPA): Nie każda fabryka ma możliwość wybudowania własnej farmy solarnej czy wiatrowej o wystarczającej mocy. Dlatego kolejnym elementem strategii jest zabezpieczenie dostaw czystej energii poprzez kontrakty długoterminowe. Coraz popularniejsze stają się umowy PPA (Power Purchase Agreement), w ramach których firma zobowiązuje się odbierać energię z konkretnej farmy OZE (np. wiatrowej) przez wiele lat po stałej cenie. Dzięki temu zyskuje gwarancję pochodzenia energii z odnawialnych źródeł i stabilizuje koszty. Duże koncerny FMCG nieraz łączą siły w ramach inicjatyw RE100 czy innych programów zakupowych, by stymulować rozwój źródeł odnawialnych. Przykładowo sieć sklepów Ahold Delhaize (właściciel m.in. sieci Delikatesy Centrum) zapowiedziała redukcję emisji Scope 1 i 2 o 50% do 2030 oraz osiągnięcie net-zero w operacjach do 2040, opierając się w znacznym stopniu na przejściu na energię odnawialną we wszystkich swoich obiektach. Można zatem spodziewać się dalszego wzrostu liczby kontraktów PPA i inwestycji w zdalne źródła OZE (np. farmy fotowoltaiczne off-site) dedykowane pod potrzeby konkretnych producentów żywności czy dóbr konsumpcyjnych.
• Magazynowanie energii i zarządzanie popytem: Aby w pełni wykorzystać potencjał odnawialnych źródeł energii, firmy wdrażają systemy magazynów energii oraz inteligentnego zarządzania zużyciem. Przemysłowe magazyny energii (akumulatorowe) pozwalają gromadzić nadwyżki energii wyprodukowanej np. przez panele fotowoltaiczne w ciągu dnia i wykorzystywać ją w godzinach szczytowego zapotrzebowania lub przy braku słońca. Dzięki temu zakład może zwiększyć autokonsumpcję energii z OZE i zmniejszyć odbiór droższej energii z sieci w szczycie. Magazyny stanowią też zabezpieczenie przed przerwami w zasilaniu, co ma znaczenie dla ciągłości produkcji. Równolegle wprowadzane są systemy peak shaving i DSR (Demand Side Response), które automatycznie redukują pobór mocy przez mniej krytyczne urządzenia w momentach najwyższego obciążenia, unikając przekroczeń mocy zamówionej i związanych z tym kar. Takie optymalizacje przekładają się na niższe rachunki i odciążenie sieci elektroenergetycznej. Co ważne, inwestycja w magazyn i system zarządzania energią sprzyja realizacji strategii ESG – poprawia efektywność energetyczną przedsiębiorstwa i redukuje jego ślad węglowy.
• Cyfryzacja, automatyzacja i zrównoważony łańcuch dostaw: Transformacja energetyczna w FMCG nie dotyczy wyłącznie samego procesu produkcji, ale całego łańcucha dostaw. Liderzy rynku inwestują w digitalizację procesów logistycznych i zaopatrzenia, aby zmniejszać emisje pośrednie wynikające z transportu i dostaw surowców. Przykładowo wdrożenie narzędzi AI do optymalizacji tras dostaw pozwala zredukować zużycie paliwa flot transportowych nawet o ~10–15%, co jest istotne biorąc pod uwagę, że transport i dystrybucja to znaczące źródła emisji w branży. Firmy coraz częściej wymieniają też swoje floty na pojazdy elektryczne lub alternatywne (np. biogaz, wodór) w ramach programów typu EV100, aby wyeliminować emisje spalin z dystrybucji. Automatyzacja i robotyzacja magazynów oraz centrów dystrybucyjnych dodatkowo podnoszą wydajność i zmniejszają straty (np. mniejsze marnotrawstwo produktów dzięki precyzyjnemu zarządzaniu zapasami, co pośrednio oznacza mniejsze “zmarnowane” emisje z produkcji żywności, która by się popsuła). Istotnym trendem jest także angażowanie dostawców w działania klimatyczne – duże koncerny uruchamiają programy wsparcia i wymagań dla swoich dostawców (np. raportowanie ich emisji, korzystanie z energii odnawialnej). Przykładowo Unilever wdrożył program współpracy z kluczowymi dostawcami, aby przyspieszyć ich własną transformację energetyczną i wyznaczył kryteria środowiskowe przy wyborze dostawców. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ szacuje się, że nawet 98% emisji związanych z działalnością sieci detalicznych może pochodzić z łańcucha dostaw. Tylko obejmując transformacją cały ekosystem – od gospodarstw rolnych dostarczających surowce, przez fabryki, po logistykę i recykling opakowań – branża FMCG osiągnie faktycznie zrównoważoną produkcję.

W kierunku zrównoważonej produkcji – realny wpływ transformacji energetycznej

Kompleksowa zielona transformacja sektora FMCG przynosi realny wpływ zarówno na środowisko, jak i na kondycję biznesową firm. Przejście na czystą energię i wdrażanie zrównoważonych praktyk produkcyjnych przekłada się na szereg wymiernych korzyści:
• Znaczna redukcja śladu węglowego: Dzięki opisanym powyżej działaniom przedsiębiorstwa FMCG mogą drastycznie obniżyć emisje CO₂. Jak pokazują przykłady globalnych liderów, kombinacja efektywności energetycznej i zielonej energii pozwala zmniejszyć emisje bezpośrednie i pośrednie (Scope 1 i 2) nawet o ~70% w ciągu kilku lat. W skali świata oznacza to mniejszy wkład branży w globalne ocieplenie. Co więcej, firmy ograniczając ślad węglowy organizacji spełniają coraz surowsze normy emisji narzucane przez prawo (np. unijny system ETS czy planowany podatek graniczny od emisji dla importerów). Spełnienie wymagań regulacyjnych jest zresztą jedną z głównych korzyści dobrze wdrożonej strategii dekarbonizacji.
• Obniżenie kosztów operacyjnych i odporność na wahania cen: Inwestycje w efektywność i własne OZE zwracają się poprzez trwałe oszczędności. Niższe zużycie energii z sieci to niższe rachunki miesięczne – środki zaoszczędzone można przeznaczyć na inne potrzeby biznesowe lub inwestycje. Stabilizacja kosztów energii (np. dzięki fotowoltaice czy kontraktom PPA ze stałą ceną) oznacza mniejszą podatność firmy na dynamiczny wzrost cen prądu czy paliw kopalnych. To kluczowe w czasach niestabilności rynków energii. Np. polskie firmy spożywcze instalując PV uchroniły się częściowo przed skokowym wzrostem cen energii elektrycznej w latach 2021–2022, utrzymując ciągłość produkcji mimo kryzysu energetycznego. Dodatkowo, unowocześnienie instalacji często wiąże się z mniejszymi kosztami serwisu i dłuższą żywotnością sprzętu (np. oświetlenie LED wymaga rzadszej wymiany i mniej obsługi niż stare lampy sodowe).
• Dostęp do zielonego finansowania i pozytywna ocena ESG: Firmy mogące pochwalić się realnymi postępami w redukcji emisji i zrównoważonej produkcji są lepiej postrzegane przez inwestorów i banki. Tworzą długoterminową strategię zgodną z globalnymi trendami, co ułatwia pozyskanie kapitału na rozwój – czy to poprzez emisję obligacji zielonych, czy preferencyjne kredyty ekologiczne. Instytucje finansowe oferują coraz więcej mechanizmów wsparcia dla inwestycji pro środowiskowych, a firmy z wysokimi ratingami ESG mogą liczyć na lepsze warunki finansowania. Raportowanie ESG staje się przy tym standardem – duże przedsiębiorstwa już teraz mają obowiązek ujawniać swoje dane środowiskowe, co wpływa na ich reputację. Kompleksowa transformacja energetyczna ułatwia spełnienie tych wymogów i wzmacnia ekologiczny wizerunek organizacji, pokazując interesariuszom, że biznes faktycznie angażuje się w walkę ze zmianami klimatu.
• Przewaga konkurencyjna i wzrost wartości marki: Z perspektywy marketingowej, bycie liderem zrównoważonych praktyk to dziś istotny atut biznesowy. Zielona transformacja buduje przewagę konkurencyjną na rynku – konsumenci chętniej wybierają marki przyjazne środowisku, a partnerzy handlowi wolą współpracować z firmami odpowiedzialnymi społecznie. Firma FMCG, która wdrożyła ambitny plan dekarbonizacji, może wyróżnić się na tle konkurencji, przyciągnąć lojalnych klientów i wejść na nowe rynki (np. eksport do krajów, gdzie nabywcy wymagają spełnienia kryteriów zrównoważonego rozwoju). Co więcej, realne działania (w przeciwieństwie do greenwashingu) przynoszą wymierny, realny wpływ – np. zmniejszenie zużycia wody, czystsze powietrze lokalnie, wsparcie społeczności poprzez spółdzielnie energetyczne – co dodatkowo poprawia relacje firmy z otoczeniem społecznym. Można zatem powiedzieć, że transformacja energetyczna to inwestycja nie tylko w technologie, ale i w kapitał marki oraz zaufanie konsumentów.

Model ESCO – jak inwestować w OZE i zieloną energię bez kapitału własnego

Dla wielu firm (zwłaszcza średnich przedsiębiorstw) barierą we wdrożeniu opisanych zmian jest kwestia finansowania. Modernizacja energetyczna – czy to instalacja fotowoltaiki, magazynów energii, czy wymiana oświetlenia – wymaga znacznych nakładów inwestycyjnych, na które nie każdy może sobie pozwolić. Rozwiązaniem może być jednak model ESCO (Energy Service Company), który umożliwia przeprowadzenie transformacji energetycznej bez ponoszenia nakładów własnych na start. ESCO to wyspecjalizowany podmiot (firma usług energetycznych), który finansuje i realizuje projekt usprawnień energetycznych u klienta, a następnie jest spłacany z osiągniętych oszczędności lub przychodów wygenerowanych dzięki temu projektowi. W praktyce wygląda to następująco: przedsiębiorstwo wskazuje obszary do modernizacji (np. budowa instalacji PV na dachu, wymiana lamp na LED, poprawa izolacji budynków), firma ESCO przygotowuje projekt i pokrywa koszty jego realizacji – klient nie płaci za inwestycję z góry, zamiast tego zawiera z ESCO umowę, na mocy której część oszczędności na rachunkach za energię jest przez określony okres przekazywana ESCO jako spłata inwestycji. Taki model to forma finansowania abonamentowego transformacji: rata jest tak skalkulowana, by była niższa niż wygenerowane oszczędności na kosztach energii. Dzięki temu od pierwszego dnia po modernizacji klient odczuwa finansową korzyść – płaci niższe rachunki za media, a inwestycja “spłaca się sama” z tej różnicy.

Model ESCO z powodzeniem stosowany jest już w polskim przemyśle – np. w modernizacjach oświetlenia ulicznego w miastach czy instalacji fotowoltaiki dla firm – a coraz częściej sięgają po niego także spółdzielnie i samorządy. Dla spółdzielni energetycznych (lokalnych inicjatyw OZE) ESCO może być wręcz kluczowym partnerem. Zastosowanie modelu ESCO obniża barierę wejścia dla nowych spółdzielni, które nie dysponują dużym kapitałem – zamiast zaciągać kredyt czy czekać na dotacje, społeczność lokalna może zaprosić do współpracy inwestora ESCO, który sfinansuje np. budowę farmy fotowoltaicznej. ESCO niejako wchodzi w rolę udziałowca takiego projektu OZE, odzyskując swój wkład z oszczędności na rachunkach za energię.

Dla firm komercyjnych z kolei, model ESCO to sposób na przyspieszenie zielonej transformacji bez obciążenia budżetu inwestycyjnego. Wszystkie opisane wcześniej działania – od fotowoltaiki w abonamencie, przez modernizację ogrzewania, po oświetlenie Light as a Service – mogą zostać zrealizowane przez podmiot zewnętrzny z gwarancją rezultatów. W okresie trwania umowy ESCO zazwyczaj zapewnia też pełen serwis i utrzymanie zainstalowanych urządzeń, zdejmując z klienta obowiązki operacyjne. Po zakończeniu kontraktu infrastruktura (np. panele PV, lampy LED) najczęściej przechodzi na własność klienta, który od tego momentu może już w pełni bezkosztowo korzystać z wygenerowanych oszczędności.

Model ESCO stanowi więc atrakcyjny mechanizm finansowania zielonych źródeł wytwórczych i innowacji energetycznych. Pozwala przedsiębiorstwom z sektora FMCG oraz innym organizacjom inwestować w transformację energetyczną natychmiast, nie czekając latami na zgromadzenie środków. To szczególnie ważne w kontekście pilnych wyzwań klimatycznych – czas na działanie jest teraz, a ESCO pomaga ten czas wykorzystać, oferując transformację tu i teraz, spłacaną z przyszłych zysków. Dzięki takim modelom finansowania branża FMCG może szybciej osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju, przyczyniając się do budowy gospodarki niskoemisyjnej i czerpiąc z tego realne korzyści biznesowe. Transformacja energetyczna przestaje być więc obciążeniem, a staje się strategiczną inwestycją w przyszłość – zarówno naszej planety, jak i każdego przedsiębiorstwa działającego w wymagającym, świadomym ekologicznie rynku FMCG.

Udostępnij: